VSB-prijs 1915 -- Agnita Feis

= = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = =

* wikipedia
* portretten




• Portret door Theo van Doesburg




Volgende week wordt de VSB-poëzieprijs uitgereikt. Maar wie zou de prijs krijgen als het weer 1915 was? Deze week aandacht voor vijf in dat jaar verschenen bundels, met aan het eind een verkiezing van de beste. Vandaag de derde: Oorlog van Agnita Feis.

Agnita Feis (1881-1944) zou de 'dark horse' zijn geweest op de shortlist van de VSB-prijs 1915. Ze was beeldend kunstenaar, de echtgenote van avantgardist (en destijds dadaïst) Theo van Doesburg, en had wel wat gepubliceerd in tijdschriften, maar niet veel. In 1915 verscheen haar bundel Oorlog  - in eigen beheer uitgegeven in een oplage van 200 exemplaren. Het bleef haar enige publicatie - na haar dood verscheen nog haar gedicht 'Kermis' in een bibliofiele uitgave. In 1917 scheidde ze van Van Doesburg. Het internet zwijgt over haar verdere leven.

De bundel Oorlog was zijn tijd ver vooruit, dadaïstisch van vorm en toon, realistisch en confronterend qua boodschap. Het contrast met een dichter als De Mérode (zie gister)kan nauwelijks groter zijn. De ondertitel Verzen in staccato geeft het karakter van de gedichten precies weer: korte regels van meestal twee woorden, die in een en dezelfde cadans bijna als geweervuur naar het einde voeren. Een heel bijzondere anti-oorlogsbundel die indertijd nauwelijks werd opgemerkt, maar die door Albert Verwey hoog werd geprezen.

De last

Een last
drukt op
den mensch.
Zoo zwaar,

zóó zwaar
is dit,
dat van
't gewicht

de aar-
de buigt,
de aar-
de zwicht.

Die last
van moord
drukt al-
les neer.

Niets bloeit.
Niets groeit.
Niets lacht
er meer!

Die last
is zwaar,
drukt op
wat leeft.

En al-
les zucht.
En al-
les beeft....

*

De verlaten loopgraaf

Een wond
in d'aard!
Een geul!
Een spleet!

Deed dat
de mensch,
die denkt,
die weet?

Arm, voet,
been, hoofd,
't ligt al
dooreen

Men zoekt
een mensch!
Er is
er geen!

Slechts bloed!
Slechts stank!
Slechts lijk!
Slechts dood!

Op, op!
Meer moord.
Uw land
blijv' groot!

*

De bajonet

Een punt
van staal.
Heel scherp,
heel wreed.

Daar doet
de mensch
den mensch
mee leed.

Dat dringt
in bloed,
dat dringt
door been.

Dat wil
de pijn
den dood
alleen.

De koe
slacht niet
de koe.
Het zwijn....

Maar wij
zijn trotsch
een mensch
te zijn!

*

Menschenmateriaal

Het is
maar bloed.
Het is
maar been.

Is 't heusch
maar stof?
Is 't stof
alleen?

Men schendt
natuur.
Men schendt
den geest.

Men is
geen mensch.
Men is
geen beest!

Werp maar
den mensch
in 't vuur!
Ga voort!

Maar 't is
ùw ziel,
die wordt
vermoord!

*

De nieuwe Mensch!

De nieuwe Mensch
zal glanzend zijn!

De nieuwe Mensch
is eeuwig rein!

Hij's driekwart geest
en een kwart stof.

En nooit maakt smart
zijn oogen dof.

Hij zweeft. Hij vliegt.
Hij's licht en lucht.

Hij kent geen traan,
hij kent geen zucht.

..... ....
.. .. .....

Een kreet stijg' op
uit d'aarde, één wensch:

De nieuwe mensch!
De nieuwe mensch!

*

De koning rijdt

Hij rijdt
te paard,
Hij rijdt
langs 't woud.

Hij kijkt
omhoog.
Hij ziet
slechts goud.

Hij rijdt
in goud.
Hij rijdt
te paard.

Hij ziet
niet wat
er ligt
op d'aard!

Hij rijdt.
Hij rijdt!
Hij schertst!
Hij lacht.

Zijn ziel
is steeds
zoo goed,
zoo zacht.

Hij rijdt
in goud,
Hij rijdt
in zon.

Hij's blij.
Er was
een slag:
Hij won.

Hij blinkt
van licht.
Hij's goed
die vorst.

Hij ziet
toch niet
die korst?
Die korst

van bloed?
Van bloed!
Van bloed!
Van bloed!

Van bloed
in 't bosch!
Van bloed
op 't land?

Van bloed
op kleed
en op
zijn hand?

Het paard ruikt bloed,
Het paard staat stil,
Maar 't paard heeft toch
geen eigen wil?

Hij rijdt
te paard.
Hij rijdt
langs 't woud.

Hij rijdt.
Hij rijdt!
Hij rijdt
in goud!!

• Speel het gedichtenspel

= = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = =
Abonnees van Laurens Jz. Coster ontvangen iedere dag een gedicht per mail.
Aan- en afmelden: http://high5.nl/minimalist/?l=laurensjzcoster