* wikipedia
* dbnl
* bloemlezinkje
* bwn
Wie zou de VSB-poëzieprijs krijgen als het weer 1915 was? Deze week aandacht voor vijf in dat jaar verschenen bundels, met aan het eind een verkiezing van de beste. Vandaag als eerste Het zichtbaar geheim van Albert Verwey.
Hoewel je zijn naam niet heel vaak meer hoort, is Albert Verwey (1865-1937) een van de zeer groten in de Nederlandse poëzie. Hij werd op jonge leeftijd door Willem Kloos bij de Tachtigers ingelijfd, en bleef daarna zijn leven lang zeer actief als dichter en criticus. Menno ter Braak noemde Verwey in zijn in memoriam een gezaghebbend en bijzonder mens, een monumentale dichter en een tot zijn dood vitale geest - "onder de Tachtigers [...] de eenige, die nog midden in den tijd stond". In 1924 werd hij hoogleraar in Leiden, volgens Ter Braak "een wetenschappelijk en paedagogisch voorgangerschap" dat een bekroning van zijn dichterleven was.
Behalve literator was hij ook vertaler (o.a. Shakespeare en Dante) en de samensteller van een 'volkseditie' van Vondels verzamelde werken.
In 1915 verscheen de bundel Het zichtbaar geheim, die alleen al door de omvang van 300 bladzijden veel andere uitgaven doet verbleken. Het is een gevarieerde bundel, met diepzinnige afdelingen naast korte puntdichten. Verwey was niet godsdienstig, maar veel gedichten hebben toch een religieus aandoende, pantheïstische grondtoon - zie hieronder bijvoorbeeld ‘Bede’ De bundel bevat zowel vormvaste, declamabele poëzie naast lossere gedichten op spreektoon, die soms bijna prozagedichten zijn. Het kroonstuk is het zeer lange gedicht 'Nieuwjaarsmorgen'. Hieronder een kleine selectie.
De grondtoon
Een zware en vaste vloer van klanken, als een vlot
Dat op een ondergrondsche stroom langs rotsen drijft.
Somtijds verborgen in een ronde en donkre grot,
Dan in een dal waar scheemrig licht maar kort verblijft.
Nu is het water stil, dan stort en botst het luid,
Dan woelt en joelt het wild en slaat zijn kuifschuim uit,
Dan overspoelt en stuwt het zijn gesleurde vracht
Door korte en grillige dag neer in een dieper nacht.
Het vaartuig kreunt en kraakt, in elk gebint verstijfd,
Tot de ergsten val bereid, gereed voor 't eindlijk lot,
Tot, of een vinger kim en hemel openschrijft,
De zee hem groet die 't leidt, de in stralen zichtbre god.
Bede
Ik heb gedaan wat gij mij vraagde,
Heb al uw vormen liefgehad,
En al wat in mij juichte of klaagde
En tot uw vormen-loosheid bad
Heb ik bewogen zich te toonen
Als schepselen van tijdlijkheid
En in de lichamen te wonen
Die gij vanouds hebt toebereid.
Geef nu dat ik door niets verhinderd
Mij hef tot u, mij in u stort,
Dat door gedaant noch vorm verminderd
Mijn vonk geslorpt door de uwe wordt,
Dat niets ons blijft dan witte laaiing,
Dan vlotte en bliksemklare geest,
Een oogwenk van ontzachbre waaiing,
Nauwlijks een Zijn, en dan Geweest.
Nacht bij het Pantheon
Zijn in uw welven, steenen gevaarte, de graven
Van die twee:
In een enge doodloopende laan tegenover elkander
De tomben, ijzerig somber, en recht, van die beiden:
Hem die spottend het hek sloot voor 't verleden,
Hem die, levenslang kind, tuin van de toekomst ontsloot?
Fonkelt Voltaire in dat donker? Of welt in dat duister, verborgen,
Vol van tranengeklok en glimlach-geflonker, Rousseau?
Hoor 't midnachtelijk uur uit een toren. Op 't wijde plaveisel
Sterft van een paard de hoefklop en bellengerinkel nu uit.
Slapen zal ik hierboven. Slapen? De eeuwen slapen
Beneden, maar eeuwig waakt, boven de tijden, het Woord.
Aan Rembrandt
Wie heeft het donker zoo met licht bezield
Als gij die koning zijt van zichtbre dingen.
Geen zon kon ooit het duister zoo doordringen
Als nacht van ziel uw oog dat ge open hieldt -
Levende lichtkern flonkering-omwield -
Tot al de golven van haar schemeringen
Kleurden en weken en bestaan ontvingen
Van werkelijke wezens, nacht-omkrield.
Als de demonen die voor de englen stortten
In de afgrond, wiegden, wankten om de straling
Van uw geschapene gestalten, puinen
Van schaduwen: vast, zonder breuk of horten,
Zweefde op de zwaarte van hun donkre daling
Uw stijgens-reede licht in klaar bazuinen.
Het eigen rijk
Toen mij de dood geen uitweg scheen te laten
Naar 't blijde rijk van de aarde, sloot ik de oogen,
En naar mijn eigen rijk - uw rijk, Verborgne, -
Wendde ik me en gaf mij over aan uw zorg.
Zoo is van al mijn trots dan niets gebleven,
Zelfs niet de needrigheid die in haar nijgen
Daad van erkenning en dus oordeel voelend,
Zich op het eigen wijs besluit verheft.
Ik gaf mij als een hulploos, onbeholpen,
Niets kunnend wezen - zelfs niet lijden kon ik -
Alleen op hoop van beter, en onmachtig
Het beetre elders te vinden dan in u.
Het Eigen Rijk! - Dat wist ik lang tevoren
Dat wie zichzelf vindt u vindt en zijn leven
Opgeeft aan u; - maar hoor nog eens, Almachtge!
Ik deed het noodgedrongen, als een slaaf.
Verschijning
Hunkren doe ik vaak nog naar uw adem,
Naar uw oogen, naar uw donkre haren,
En ik schrei en zucht omdat uw liefde
Nooit mij meer verstaan zal en verwarmen.
Maar dan komt gij met uw rijkste glimlach
Vóór mij staan en zegt: ‘mijn lieve meester,
Was uw leven niet altijd het mijne,
En het mijne 't uwe, zoodat beide
Onafscheidlijk samen zijn gestorven,
Onafscheidlijk samen zijn gebleven
In de erinring die gij nu moet dragen?
Ik die nu hier sta in uw erinring
Blijf met u, al moet gij nog verandren,
En wat mijn was blijft met mij hetzelfde,
Gij ook, en geen wissling kan u deren,
Schoon gij groeit in mij weer vreemde tijden.
Want wel is terugkeer niemand mooglijk,
Maar wat was blijft in hem tegenwoordig,
En ik ben voortaan die u de vrede
Van dat ongerept bestaan verzeker.’
Dan verdwijnt gij als een mensch in nevel,
En ik voel uw zoete stem mij streelen,
En ik proef de geur nog van uw haren,
En uw armen voel ik mij omarmen.
• Speel het gedichtenspel
= = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = =
Abonnees van Laurens Jz. Coster ontvangen iedere dag een gedicht per mail.
Aan- en afmelden: http://high5.nl/minimalist/?l=laurensjzcoster
Geen opmerkingen:
Een reactie posten